کپسول آتش نشانی

آتش‌سوزی یکی از حوادثی است که خسارات مالی و جانی زیادی را برجای می‌گذارد. برای جلوگیری از گسترش آتش‌سوزی در بسیاری از اماکن، کپسول آتش نشانی نصب می‌کنند. با استفاده از این کپسول‌ها می‌توان یکی از سه ضلع آتش‌سوزی که شامل اکسیژن، شعله و ماده سوختنی است را حذف کرد. معمولا کپسول‌ها عامل اکسیژن را حذف می‌کنند تا آتش اصطلاحت خفه شود. امروزه استفاده از کپسول‌های آتش نشانی در فروشگاه‌ها، ساختمان‌هاس مسکونی، تجاری، کارخانجات، موسسات، انبارها و … ضروری است. کپسول‌های آتش‌ نشانی چه انواعی دارند؟ در این مطلب به صورت مفصل به بررسی کپسول‌های آتش نشانی خواهیم پرداخت. با ما همراه باشید.

اجزای کپسول آتش نشانی

کپسول‌های آتش نشانی به شکل استوانه و اغلب قرمز رنگ هستند و مواد خفه‌کننده آتش را دارند. این مواد با فشار دادن اهرم بالای استوانه از کپسول خارج می‌شود. هر کدام از انواع کپسول‌ها، دارای اجزای مشخصی هستند. اجزای کپسول‌های آتش‌نشانی به شرح زیر هستند:

• بدنه استوانه‌ای شکل که داخل آن را آب، پودر یا گاز CO2 پر کرده‌اند. هر کدام از این سه عنصر با توجه به نوع کپسول انتخاب می‌شوند.
• دسته نگهدارنده که برای حمل و جابجایی کپسول مورد استفاده قرار می‌گیرد.
• روی کپسول آتش‌نشانی هم یک اهرم یا ضامن قرار دارد. این اهرم وسیله‌ای است که اجازه خروج محتویات داخل کپسول را می‌دهد.
• بین اهرم و دسته کپسول هم یک پین وجود دارد که مانع از باز شدن و خروج محتویات کپسول قبل از پلمپ می‌شود.
• شیلنگی که به کپسول متصل است و محتویات داخل سیلندر را به بیرون هدایت می‌کند. شلنگ‌های کپسول شکلی شبیه به شیپور دارند.

معرفی انواع کپسول‌های آنش‌نشانی از نظر کارکرد

توجه به نوع کپسول آتش نشانی اهمیت زیادی دارد. هر کدام از انواع کپسول‌های آتش نشانی، دارای کارکرد مشخصی هستند. به همین دلیل قبل از انتخاب باید به این موضوع توجه داشته باشید. به طور کلی 4 نوع کپسول آتش‌نشانی از نظر کارکرد وجود دارد که در ادامه به معرفی آنها می‌پردازیم.

1. کپسول آتش‌نشانی پودر و گاز

یکی از معروف‌ترین و پراستفاده‌ترین کپسول‌های آتش نشانی است که از پودر و گاز تشکیل می‌شود. این کپسول‌ها به کپسول پودری هم معروف هستند. پودر موجود در این کپسول‌ها از نوع بی‌کربنات پتاسیم است که در کنار گاز نیتروژن قرار می‌گیرد. این گاز با فشار زیاد به همراه پودر پتاسیم در سیلندر فولادی فشرده شده است. وقتی اهرم فشار داده می‌شود، پودر فشرده با شدت زیاد به سمت حریق پرتاب می‌شود و از رسیدن اکسیژن به آتش جلوگیری می‌کند.

اندازه این کپسول‌ها با توجه به میزان آتش متفاوت خواهد بود. به همین دلیل کپسول‌های پودر و گاز را در 10 سایز مختلف از 1 تا 75 کیلوگرم تولید می‌کنند. این اعداد نشان‌دهنده وزن پودر موجود در سیلندر هستند. کپسول‌های با وزن سبک به راحتی توسط هر فردی حمل می‌شوند، اما برای جابجایی کپسول‌های سنگین به وسیله‌های چرخ‌دار نیاز خواهید داشت.

بالای کپسول آتش نشانی پودر و گاز، یک فشارسنج وجود دارد که فشار داخل سیلندر کپسول را نشان می‌دهد. به یاد داشته باشید که پودر داخل سیلندر بسیار سمی و خطرناک است و نباید با پوست تماس داشته باشد.

2. کپسول آتش‌نشانی آب و گاز

یکی از ساده‌ترین انواع کپسول‌های آتش‌نشانی است که از آب و گاز تشکیل می‌شود. آب به همراه گاز نیتروژن با فشار بالا در کپسول فولادی فشرده شده است. برای استفاده از این کپسول‌ها هم کافیست اهرم روی سیلندر را فشار دهید. ترکیب داخل سیلندر با قدرت بالا به سمت حریق پرتاب می‌شود. کپسول‌های آتش نشانی آب و گاز دارای 5 سایز 6، 9، 12، 25 و 50 کیلویی هستند. سه سایز اول به راحتی و توسط هر فردی حمل می‌شود، اما در مورد سایز 25 و 50 کیلویی به وسیله حمل چرخ‌دار نیاز خواهید داشت. معمولا بدنه این نوع کپسول‌ها به رنگ آبی است.

3. کپسول آتش نشانی CO₂ یا دی اکسید کربن

در این نوع کپسول هیچ پودری وجود ندارد و فقط از گاز دی اکسید کربن برای خاموش کردن آتش استفاده می‌شود. گاز CO₂ با فشار 150 بار در سیلندر فشرده شده است. مکانیزم عمل کپسول دی اکسید کربن به این شکل است که با فشار دادن اهرم، گاز به سمت حریق پرتاب می‌شود. به این ترتیب گاز دی اکسید کربن فضای اطراف آتش را پر می‌کند و جایی برای اکسیژن که یکی از سه ضلع آتش است باقی نمی‌ماند. در این حالت آتش اصطلاحا خفه می‌شود.

این نوع کپسول‌ها هم دارای سایزهای مختلفی هستند. کپسول‌های دی اکسید کربن را در سایزهای 2، 3، 4، 6، 9، 12 و 30 کیلویی تولید می‌کنند. همه سایزها به راحتی توسط هر فردی قابل حمل هستند؛ به غیر از کپسول 30 کیلویی که برای جابجایی آن به وسیله چرخ‌دار نیاز است. معمولا از این نوع کپسول آتش نشانی در اتاقک‌های آسانسور ساختمان‌های مسکونی استفاده می‌کنند. از نوع 2 کیلیویی کپسول CO₂ هم در اتومبیل استفاده می‌شود.

از نوع سنگین این کپسول‌ها هم در کارخانجات و انبارهای بزرگ استفاده می‌شود. رنگ سیلندر کپسول‌های آتش نشانی دی اکسید کربن، یکدست قرمز است.

4. کپسول آتش نشانی کف یا فوم

نوع دیگری از کپسول‌های آتش نشانی است که با فوم مخصوص پر می‌شود. با ریختن فوم روی آتش، حالتی شبیه به پتو شکل می‌گیرد که اکسیژن را حذف می‌کند. به این ترتیب آتش خاموش می‌شود. کپسول فوم یا کف بسیار خاص است و به صورت عمومی مورد استفاده قرار نمی‌گیرد. معمولا از این کپسول در ایستگاه‌های آتش‌نشانی، کارخانجات و موسسات و … استفاده می‌کنند. به طور کلی 3 نوع فوم در این کپسول‌ها به کار می‌روند که عبارتند از:

• فوم AFFF: این نوع فوم بیشترین استفاده را در کپسول‌های آتش‌نشانی دارد. از این فوم برای خاموش کردن آتش‌های گرید A و B استفاده می‌کنند. از مزایای این فوم می‌توان به تشکیل لایه‌ای پتو مانند برای مهار آتش اشاره کرد. از کپسول‌های حاوی این فوم در فرودگاه‌ها استفاده می‌شود.
• فوم FFFP: این فوم هم مثل پتو روی آتش می‌نشیند و ارتباط آن را با اکسیژن قطع می‌کند. فوم FFFP را با استفاده از چربی حیوانات و برخی مواد مصنوعی می‌سازند. معمولا از این فوم‌ها به دلیل مهارکنندگی بالا در آتش‌سوزی مایعات الکلی در اتومبیل‌رانی استفاده می‌کنند.
• فوم AR-AFFF: از این فوم‌ها به صورت گسترده برای مهار آتش‌سوزی سوخت‌های حاوی الکل استفاده می‌شود. این نوع فوم‌ها هم لایه‌ای منسجم روی آتش ایجاد کرده و باعث خاموش شدن آن می‌شوند.

انواع کپسول آتش نشانی از نظر وزن

همانطور که اشاره کردیم، کپسول‌های آتش‌نشانی دارای وزن‌های مختلفی هستند. کوچک‌ترین کپسول‌های آتش‌نشانی، وزنی معادل 1 کیلوگرم دارند و سنگین‌ترین آنها هم تا 50 کیلوگرم می‌رسد. از این بابت می‌توان دو نوع تقسیم‌بندی ثابت و چرخ‌دار را برای کپسول‌های آتش‌نشانی در نظر گرفت. کپسول‌هایی که وزن کمتری دارند به صورت ثابت روی دیوار یا جای دیگر نصب می‌شوند و به راحتی هم حمل خواهند شد. برای کپسول‌های سنگین هم از وسیله‌های چرخ‌دار به منظور جابجایی آنها استفاده می‌شود.

تاریخچه ساخت کپسول‌های آتش‌نشانی

اولین کپسول آتش نشانی در سال 1818 میلادی و توسط یک افسر انگلیسی به نام جورج ویلیام منبی اختراع شد. این کپسول از جنس مس ساخته شده بود و ظرفیت 3 گالنی داشت. داخل این کپسول از پودر کربنات پتاسیم، برای خاموش کردن آتش استفاده شده بود. نام اولیه این کپسول Fire Extinruisher یا خاموش‌کننده آتش بود. پودر کربنات سدیم با هوای فشرده در داخل مخزن جای می‌گرفت. به این ترتیب اولین نسخه از کپسول‌های آتش‌نشانی اختراع شدند. این کپسول‌ها امروزه بسیار پیشرفته‌تر و مجهزتر هستند.

استانداردهای نصب کپسول‌های آتش‌نشانی

برای نصب کپسول آتش نشانی، استانداردها و اصول خاصی در نظر گرفته شده است که باید رعایت شوند. این استانداردها براساس وزن کپسول‌ها تعیین می‌شوند که به این شرح هستند:

• اولین و مهم‌ترین نکته در نصب کپسول این است که هر فردی با هر قدی به آن دسترسی داشته باشد. به همین دلیل بهترین ارتفاع برای نصب کپسول‌ها، بین 1 تا 1.5 متر است.
• بهتر است کپسول‌های کمتر از 18 کیلوگرم را در ارتفاع 1 متری نصب کنید.
• برای نصب کپسول‌های بیشتر از 18 کیلوگرم، ارتفاع 1.5 متری لازم است.
• بهترین گزینه برای نصب کپسول‌های سنگین یا چرخ‌دار هم فاصله 10 سانتی‌متری از زمین است.

رعایت این استانداردها در نصب کپسول با وزن‌های مختلف ضروری است. برای این که استانداردهای نصب به خوبی اجرا شوند، رعایت برخی نکات خالی از لطف نخواهد بود:

• کپسول باید به درب‌های خروجی و ورودی نزدیک باشد
• دسترسی به کپسول باید خیلی ساده باشد و تمام موانع حذف شوند
• کپسول باید از عوامل آسیب‌زا در امان باشد

اصطلاح مهم دیگری که در مورد کپسول آتش نشانی به کار می‌رود، سطح پوشش است. منظور از سطح پوشش کپسول، مساحت مربعی است که می‌توان اطفاء حریق کند. در نصب این کپسول‌ها، توجه به سطح پوشش ضروری است. چرا که با توجه به سطح پوشش، باید کپسول‌ها را در فواصل مناسب قرار داد. نکته قابل توجه این که کپسول‌ها بعد از نصب، حتما باید به تأیید کارشناس برسند.

قیمت کپسول آتش نشانی

موضوع مهم دیگر در انتخاب کپسول‌های آتش نشانی، قیمت آنهاست. به طور کلی قیمت این کپسول‌ها به عوامل مختلفی بستگی دارد. یکی از این عوامل وزن کپسول است. طبیعتا هر چقدر وزن یا سایز کپسول بیشتر باشد، قیمت آن نیز بیشتر خواهد بود. یکی دیگر از عوامل مهم، محتویات داخل سیلندر کپسول است. برخی کپسول‌ها به دلیل دارا بودن محتویات متفاوت، قیمت بالاتری دارند. به هر حال در کنار این عوامل، جنس سیلندر، کیفیت مواد بکار رفته و … را هم اضافه کنید. ازجمله عوامل بیرونی هم می‌توان به نرخ ارز، تورم و شرکت تولیدکننده اشاره کرد. همه این عوامل به نوعی روی قیمت کپسول‌های آتش‌ نشانی تأثیرگذار هستند.